Other Standards 

Other Standards

Chapter Learning Objectives

Upon completion of this chapter, you will be able to:

• Account for changes in accounting estimates, changes in accounting policy, and correction of prior period errors

• Discuss the principle of comparability in accounting for changes in accounting policies

• Describe and discuss fair value in accordance with IFRS 13

• Describe and apply the principles of inventory valuation

• Apply the requirements of IAS 41 for biological assets and agricultural produce

Chapter 8

This chapter is partly based on Financial Accounting (IAS 2) but mainly introduces new knowledge.
The principles learned in this chapter will also be relevant in Strategic Business Reporting.
Additionally, this chapter provides information on evidence useful in Audit and Assurance.

One of the PER (Practical Experience Requirements) performance objectives, PO6 – recording and processing transactions and events, is covered in this chapter. You will apply the correct accounting treatments for transactions and events. These should include both historical and prospective data, as well as non-routine transactions.
Working through this chapter will help you understand how to demonstrate this objective.

Digər Standartlar | Other Standards

Fəsil üzrə öyrənmə məqsədləri | Chapter Learning Objectives

Bu fəsli tamamladıqdan sonra siz aşağıdakıları bacaracaqsınız:

• Mühasibat uçotunun qiymətləndirmə dəyişikliklərini, uçot siyasətində dəyişiklikləri və əvvəlki dövrlərin səhvlərinin düzəldilməsini mühasibat uçotu qaydalarına uyğun hesablamaq

• Mühasibat uçotu siyasətində dəyişikliklərin hesabatlılıqda müqayisə olunma prinsipinə təsirini müzakirə etmək

• IFRS 13-ə uyğun olaraq ədalətli dəyəri (fair value) izah etmək və müzakirə etmək

• Ehtiyatların qiymətləndirilməsi prinsiplərini təsvir etmək və tətbiq etmək

• IAS 41 standartına uyğun olaraq bioloji aktivlər və kənd təsərrüfatı məhsulları üçün tələbləri tətbiq etmək

Fəsil 8 | Chapter 8

Bu fəsil qismən Maliyyə Uçotu (IAS 2) standartına əsaslanır, lakin əsasən yeni biliklər təqdim edir.
Bu biliklərin prinsipləri Strateji Biznes Hesabatlarında da əks olunacaq.
Həmçinin, bu fəsil Audit və Təminat xidmətlərində faydalı ola biləcək sübutlarla bağlı məlumatlar təqdim edir.

PER (Praktiki Təcrübə Tələbləri) performans məqsədlərindən biri olan PO6 – əməliyyatları və hadisələri qeyd etmək və emal etmək bu fəsildə əhatə olunur. Siz əməliyyatlar və hadisələr üçün düzgün mühasibat uçotu metodlarını tətbiq edirsiniz. Bu, həm tarixi, həm də perspektivli məlumatları əhatə etməlidir və qeyri-adi əməliyyatları da daxil etməlidir.
Bu fəsli işləyərək bu məqsədi necə nümayiş etdirə biləcəyinizi daha yaxşı anlayacaqsınız.

IAS 8 – Accounting Policies, Changes in Accounting Estimates and Errors

Introduction

IAS 8 governs the following topics:

• Selection of accounting policies

• Changes in accounting policies

• Changes in accounting estimates

• Correction of prior period errors

Accounting Policies

"Accounting policies are the specific principles, bases, conventions, rules, and practices applied by an entity in preparing and presenting financial statements" (IAS 8, para 5).

IAS 8 requires an entity to select and apply appropriate accounting policies that comply with International Financial Reporting Standards (IFRS) and Interpretations to ensure that financial statements provide information that is:

• Relevant to the economic decision-making needs of users

• Reliable, meaning that financial statements:

  • Faithfully represent the financial position, financial performance, and cash flows of the entity

  • Reflect the economic substance of transactions, other events, and conditions rather than merely their legal form

  • Are neutral, i.e., free from bias

  • Are prudent

  • Are complete in all material respects (IAS 8, para 10)

Changes in Accounting Policies

The general rule is that accounting policies should remain unchanged from period to period to ensure the comparability of financial statements over time.

IAS 8 states that accounting policies should only be changed if:

• Required by an IFRS Accounting Standard, or

• The change results in financial statements providing more reliable and relevant information (IAS 8, para 14).

A change in accounting policy occurs when there is a change in:

• Recognition, e.g., an expense is now recognized instead of being capitalized as an asset

• Presentation, e.g., depreciation is now included in cost of sales rather than administrative expenses

• Measurement basis, e.g., assets are now recorded at replacement cost instead of historical cost

Accounting for a Change in Accounting Policy

The required accounting treatment is as follows:

• The change should be applied retrospectively, with an adjustment to the opening balance of retained earnings in the statement of changes in equity

• Comparative information should be restated, unless it is impracticable to do so

• If the adjustment to opening retained earnings cannot be reasonably determined, the change should be applied prospectively, meaning it is included in the current period’s statement of profit or loss

IAS 8 – Mühasibat Uçotu Siyasətləri, Mühasibat Təxmini və Səhvlər

Giriş

IAS 8 aşağıdakı mövzuları tənzimləyir:

• Mühasibat uçotu siyasətlərinin seçilməsi

• Mühasibat uçotu siyasətində dəyişikliklər

• Mühasibat təxminlərində dəyişikliklər

• Əvvəlki dövr səhvlərinin düzəldilməsi

Mühasibat uçotu siyasətləri

"Mühasibat uçotu siyasətləri – bir müəssisənin maliyyə hesabatlarını hazırlamaq və təqdim etmək üçün tətbiq etdiyi spesifik prinsiplər, əsaslar, qaydalar və praktiki yanaşmalardır" (IAS 8, paraqraf 5).

IAS 8 tələbinə əsasən, müəssisə beynəlxalq maliyyə hesabatı standartlarına (IFRS) və izahlara uyğun olaraq müvafiq mühasibat siyasətlərini seçməli və tətbiq etməlidir ki, maliyyə hesabatları aşağıdakı xüsusiyyətlərə malik olsun:

• İstifadəçilərin iqtisadi qərar qəbul etmə ehtiyaclarına uyğun olsun

• Etibarlı olsun, yəni maliyyə hesabatları:

  • Müəssisənin maliyyə vəziyyətini, maliyyə nəticələrini və pul axınlarını dəqiq əks etdirsin

  • Müqavilələrin və hadisələrin iqtisadi mahiyyətini əks etdirsin, yalnız hüquqi formasını yox

  • Qərəzsiz və obyektiv olsun

  • Prudensial (ehtiyatlı) yanaşmanı əks etdirsin

  • Bütün əhəmiyyətli aspektlər üzrə tamlıq təmin edilsin (IAS 8, paraqraf 10)

Mühasibat uçotu siyasətində dəyişikliklər

Ümumi qayda odur ki, maliyyə hesabatlarının müqayisə edilə bilməsi üçün mühasibat uçotu siyasətləri dövrdən dövrə dəyişməz qalmalıdır.

IAS 8-ə görə, mühasibat uçotu siyasətləri yalnız aşağıdakı hallarda dəyişdirilə bilər:

• Əgər IFRS bunu tələb edirsə

• Əgər dəyişiklik hesabatların daha etibarlı və daha uyğun olmasına səbəb olursa (IAS 8, paraqraf 14)

Mühasibat uçotu siyasətində dəyişiklik aşağıdakı hallarda baş verir:

• Tanınma qaydaları dəyişirsə (məsələn, əvvəllər aktiv kimi qeydə alınan xərc artıq xərc kimi tanınır)

• Təqdimetmə qaydası dəyişirsə (məsələn, amortizasiya inzibati xərclərdən çıxarılıb satış xərclərinə daxil edilir)

• Ölçmə əsasları dəyişirsə (məsələn, aktivlər tarixi maya dəyəri ilə deyil, əvəzləmə dəyəri ilə göstərilir)

Mühasibat uçotu siyasətində dəyişikliklərin tətbiqi

Tələb olunan mühasibat müalicəsi aşağıdakı kimidir:

• Dəyişiklik geriyə doğru tətbiq edilməlidir, yəni kapitalın saxlanılması hesabında (retained earnings) ilkin balans düzəlişi edilməlidir

• Müqayisəli məlumatlar yenidən tərtib edilməlidir, əgər bunu etmək mümkün deyilsə

• Əgər ilkin balans düzəlişini hesablamaq mümkün deyilsə, dəyişiklik perspektiv tətbiq edilməlidir, yəni cari dövrün mənfəət və zərər hesabatına daxil edilməlidir

Accounting Estimates

Accounting estimates are monetary amounts in financial statements that are subject to measurement uncertainty.

Many figures in financial statements require some form of estimation where monetary amounts cannot be directly observed. Developing such estimates requires judgment or assumptions based on the latest available information. These accounting estimates may include:

• Depreciation expense

• Fair value of an asset or liability

• Net realizable value of inventory

Changes in Accounting Estimates

The requirements of IAS 8 regarding changes in accounting estimates are as follows:

• Effects of a change in an accounting estimate should be included in the statement of profit or loss in the period of the change and, if future periods are affected, in those periods as well.

• Effects of the change should be included in the same income or expense classification as the original estimate.

• If material, the nature and amount of the effect of the change must be disclosed.

Examples of Changes in Accounting Estimates

Examples of changes in accounting estimates include changes in:

• Useful lives of non-current assets

• Method of depreciating non-current assets

• Warranty provisions, based on more up-to-date information regarding claims frequency and value

Mühasibat Uçotu Qiymətləndirmələri

Mühasibat uçotu qiymətləndirmələri maliyyə hesabatlarında pul məbləğləridir və ölçmə qeyri-müəyyənliyinə məruz qalır.

Maliyyə hesabatlarında bir çox göstəricilər beynəlxalq qaydalara uyğun olaraq qiymətləndirilməlidir, çünki bəzi məbləğlər birbaşa müşahidə edilə bilmir. Bu qiymətləndirmələrin hazırlanması müəyyən mühakimələrə və ya fərziyyələrə əsaslanır və ən son mövcud məlumatlardan istifadə olunur. Mühasibat uçotu qiymətləndirmələrinə aid nümunələr:

• Amortizasiya xərcləri

• Aktiv və ya öhdəliklərin ədalətli dəyəri

• Ehtiyatların xalis reallaşdırıla bilən dəyəri

Mühasibat Uçotu Qiymətləndirmələrində Dəyişikliklər

IAS 8-in tələblərinə əsasən, mühasibat uçotu qiymətləndirmələrində dəyişikliklər aşağıdakı kimi əks etdirilməlidir:

• Mühasibat uçotu qiymətləndirməsində dəyişikliklər mənfəət və zərər haqqında hesabatda həmin dövr üçün və əgər gələcək dövrlərə də təsir edirsə, həmin dövrlərdə də göstərilməlidir.

• Dəyişikliklərdən yaranan təsirlər əvvəlki qiymətləndirmənin daxil edildiyi gəlir və ya xərc kateqoriyasında əks olunmalıdır.

• Əhəmiyyətli dəyişikliklər olduqda, dəyişikliklərin xarakteri və məbləği barədə açıqlama verilməlidir.

Mühasibat Uçotu Qiymətləndirmələrində Dəyişiklik Nümunələri

• Uzunmüddətli aktivlərin istifadə müddətində dəyişikliklər

• Uzunmüddətli aktivlər üzrə amortizasiya metodunda dəyişikliklər

• Zəmanət ehtiyatlarının yenilənmiş məlumatlara əsasən dəyişdirilməsi (məsələn, tələb olunan iddiaların sayı və dəyəri haqqında daha dəqiq məlumatlar əldə edildikdə)

Illustration 1 – Accounting Estimates

If a non-current asset has a depreciable amount of $5,000 to be written off over five years, different depreciation methods (such as straight-line, reducing balance, etc.) represent different estimation techniques.

• The choice of the depreciation method is an estimation technique.

• The policy of writing off the depreciable amount of non-current assets over their useful lives is an accounting policy.

Thus, estimation techniques implement the measurement aspects of accounting policies.

Illustration 2 – Accounting Policies vs. Accounting Estimates

Which of the following represents a change in accounting policy rather than a change in estimation technique?

1. An entity has previously charged interest incurred in connection with the construction of tangible non-current assets to the statement of profit or loss. Following the revision of IAS 23 Borrowing Costs, and in accordance with the updated requirements of that standard, it now capitalizes this interest.

2. An entity has previously depreciated vehicles using the reducing balance method at 40% per annum. It now uses the straight-line method over a period of five years.

3. An entity has previously shown certain overhead costs within cost of sales. It now classifies these overhead costs as administrative expenses.

4. An entity has previously measured inventory at weighted average cost. It now measures inventory using the first-in, first-out (FIFO) method.

Solution

To determine whether a change is a change in accounting policy, ask the following questions:

• Is there a change in recognition?

• Is there a change in presentation?

• Is there a change in measurement basis?

If the answer to any of these is yes, then it qualifies as a change in accounting policy.

✅ 1. There is a change in recognition and presentation. This is a change in accounting policy.

❌ 2. There is no change in recognition, presentation, or measurement basis. This is only a change in estimation technique.

✅ 3. There is a change in presentation. This is a change in accounting policy.

✅ 4. There is a change in measurement basis. This is a change in accounting policy.

Conclusion:

• Changes in accounting policy: 1, 3, 4

• Changes in estimation technique: 2

Təsvir 1 – Mühasibat Uçotu Qiymətləndirmələri

Əgər uzunmüddətli aktivin amortizasiya edilən məbləği 5,000 dollar və 5 il ərzində silinməsi nəzərdə tutulursa, fərqli amortizasiya metodları (məsələn, düz xətt, azalan qalıq dəyəri və s.) müxtəlif qiymətləndirmə üsullarını təmsil edir.

• Amortizasiya metodunun seçimi qiymətləndirmə üsuludur.

• Uzunmüddətli aktivlərin amortizasiya məbləğinin istifadə müddətinə uyğun silinməsi isə mühasibat uçotu siyasətidir.

Buna görə qiymətləndirmə üsulları, mühasibat uçotu siyasətlərinin ölçmə aspektlərini həyata keçirir.

Təsvir 2 – Mühasibat Uçotu Siyasətləri və Qiymətləndirmələri

Aşağıdakı hallardan hansı mühasibat uçotu siyasətində dəyişiklikdir, hansı isə qiymətləndirmə üsulunda dəyişiklikdir?

1. Bir müəssisə əvvəllər maddi uzunmüddətli aktivlərin tikintisi ilə bağlı faiz xərclərini mənfəət və zərər haqqında hesabatda xərc kimi göstərirdi. Lakin IAS 23 Borc Xərcləri standartının yenilənməsindən sonra bu faizləri kapitalizasiya etməyə başlayıb.

2. Bir müəssisə əvvəllər nəqliyyat vasitələrini azalan qalıq dəyəri metodu ilə 40% amortizasiya edirdi. İndi isə düz xətt metodu ilə 5 il ərzində amortizasiya edir.

3. Bir müəssisə əvvəllər bəzi dolayı xərcləri satışların maya dəyərinə daxil edirdi, lakin indi inzibati xərclər kimi təsnifləndirir.

4. Bir müəssisə əvvəllər ehtiyatları çəkili orta qiymətlə (weighted average cost) dəyərləndirirdi, lakin indi FIFO (ilk daxil olan ilk çıxır) metodu ilə dəyərləndirir.

Həll

Hər bir halda aşağıdakı sualları vermək lazımdır:

• Tanınmada dəyişiklik varmı? (Recognition)

• Təqdimatda dəyişiklik varmı? (Presentation)

• Ölçmə metodunda dəyişiklik varmı? (Measurement basis)

Əgər bu suallardan hər hansı birinə "bəli" cavabı verilərsə, bu mühasibat uçotu siyasətində dəyişiklikdir.

✅ 1. Tanınma və təqdimatda dəyişiklik var. Bu, mühasibat uçotu siyasətində dəyişiklikdir.

❌ 2. Heç bir tanınma, təqdimat və ölçmə metodunda dəyişiklik yoxdur. Bu, sadəcə qiymətləndirmə üsulunda dəyişiklikdir.

✅ 3. Təqdimatda dəyişiklik var. Bu, mühasibat uçotu siyasətində dəyişiklikdir.

✅ 4. Ölçmə metodunda dəyişiklik var. Bu, mühasibat uçotu siyasətində dəyişiklikdir.

Nəticə:

• Mühasibat uçotu siyasətində dəyişikliklər: 1, 3, 4

• Qiymətləndirmə üsulunda dəyişikliklər: 2

Prior Period Errors

Prior period errors are omissions from and misstatements in financial statements for one or more prior periods due to failure to use information that:

• Was available when the financial statements for those periods were authorized for issue, and

• Could reasonably have been taken into account in preparing those financial statements.

Such errors include:

• Mathematical mistakes

• Errors in applying accounting policies

• Oversights

• Fraud

🔹 Errors discovered in the current period should be corrected before the financial statements are authorized for issue.

Correction of Prior Period Errors

Prior period errors should be corrected as follows:

✅ Restate the opening balances of assets, liabilities, and equity – as if the error had never occurred.
✅ Adjust the impact in retained earnings, rather than in the statement of profit or loss.
✅ Restate the comparative figures, presenting the financial statements as if the error never happened.
✅ Include a third statement of financial position, showing:
1️⃣ The end of the current year
2️⃣ The end of the previous year
3️⃣ The beginning of the previous year

This ensures greater transparency and accuracy in financial reporting.

Ötən dövr səhvləri

Ötən dövr səhvləri — maliyyə hesabatlarında bir və ya bir neçə əvvəlki dövr üçün buraxılmış və ya səhv göstərilmiş məlumatlardır. Bu səhvlər aşağıdakı hallarda baş verir:

• Mövcud olan, lakin maliyyə hesabatları hazırlanarkən nəzərə alınmayan məlumatlardan istifadə edilməməsi

• Bu məlumatların həmin dövrün maliyyə hesabatlarında əks olunmasının gözlənilə biləcəyi halda nəzərə alınmaması

Bu səhvlərə daxildir:

• Riyazi səhvlər

• Mühasibat uçotu siyasətinin tətbiqində səhvlər

• Nəzarətdən yayınmalar

• Dələduzluq halları

🔹 Cari dövrdə aşkar edilən səhvlər həmin dövrdə maliyyə hesabatları təsdiqlənməzdən əvvəl düzəldilməlidir.

Ötən dövr səhvlərinin düzəldilməsi

Ötən dövr səhvləri aşağıdakı üsulla düzəldilir:

✅ Aktivlər, öhdəliklər və kapitalın başlanğıc qalığını düzəltməklə – səhv heç vaxt baş verməmiş kimi düzəldilir.
✅ Düzəlişin təsiri mənfəət və zərər hesabatında deyil, kapitalda (saxlanılmış mənfəətdə) əks olunur.
✅ Müqayisəli dövr rəqəmləri yenidən tərtib edilir, səhv heç vaxt baş verməmiş kimi təqdim edilir.
✅ Hesabatda ən azı üç maliyyə vəziyyəti hesabatı təqdim olunmalıdır:
1️⃣ Cari ilin sonuna olan vəziyyət
2️⃣ Ötən ilin sonuna olan vəziyyət
3️⃣ Ötən ilin əvvəlində olan vəziyyət

Bu, maliyyə hesabatlarının daha şəffaf və düzgün təqdim olunmasını təmin edir.

IFRS 13 Fair Value Measurement

Objective
The objective of IFRS 13 is to provide a single source of guidance for fair value measurement, ensuring consistency rather than having fragmented guidance across multiple reporting standards. IFRS 13 enhances comparability between the various standards that require fair value measurement or disclosures.

Definition
Fair value is the price that would be received to sell an asset or paid to transfer a liability in an orderly transaction between market participants at the measurement date (i.e., an exit price).

Fair value measurement may be required on a recurring or non-recurring basis.

Fair Value Measurement Hierarchy
IFRS 13 establishes a hierarchy that classifies the inputs used in valuation techniques into three levels:

• Level 1 Inputs: Quoted prices (‘observable’) in active markets for identical assets and liabilities at the measurement date. These are considered the most reliable evidence of fair value and are typically used without adjustment.

• Level 2 Inputs: Observable inputs other than those included in Level 1, either directly or indirectly. This may include quoted prices for similar (but not identical) assets or liabilities in active markets or prices for identical or similar assets and liabilities in inactive markets. These inputs usually require some degree of adjustment to arrive at a fair value measurement.

• Level 3 Inputs: Unobservable inputs for an asset or liability, based on the best available information, including data that may reasonably be obtained about market participants.

IFRS 13 Ədalətli Dəyərin Ölçülməsi

Məqsəd
IFRS 13-ün məqsədi ədalətli dəyərin ölçülməsi ilə bağlı vahid rəhbərlik təqdim etməkdir. Bu standart, ədalətli dəyərin ölçülməsinin müxtəlif hesabat standartlarında parçalanmış şəkildə deyil, vahid qaydalar çərçivəsində aparılmasını təmin edir. IFRS 13, ədalətli dəyərin ölçülməsini və açıqlamalarını tələb edən müxtəlif standartlar arasında müqayisə edilə bilmə səviyyəsini artıracaqdır.

Tərif
Ədalətli dəyər – bir aktivin satışı və ya öhdəliyin ötürülməsi üçün bazar iştirakçıları arasında ölçmə tarixinə uyğun olaraq səliqəli bir əməliyyatda əldə ediləcək qiymətdir (yəni çıxış qiyməti).

Ədalətli dəyər ölçülməsi müntəzəm və ya qeyri-müntəzəm əsasda tələb oluna bilər.

Ədalətli Dəyər Ölçmə Sistemi
IFRS 13, ədalətli dəyərin ölçülməsi üçün istifadə olunan qiymətləndirmə texnikalarının giriş məlumatlarını üç səviyyəyə ayıran bir sistem müəyyənləşdirir:

• 1-ci səviyyə girişləri: Müəyyən bir tarixdə aktiv bazarlarda eyni aktivlər və öhdəliklər üçün mövcud olan kotirovka olunmuş qiymətlərdir (müşahidə edilə bilən məlumatlar). Bunlar ən etibarlı dəlil hesab olunur və adətən heç bir düzəliş edilmədən istifadə edilir.

• 2-ci səviyyə girişləri: Birbaşa və ya dolayı yolla müşahidə edilə bilən girişlərdir. Bunlara aktiv bazarlarda oxşar (eyni olmayan) aktiv və öhdəliklər üçün kotirovka olunmuş qiymətlər və ya qeyri-aktiv bazarlarda eyni və ya oxşar aktiv və öhdəliklər üçün qiymətlər daxildir. Adətən, bu cür girişlərin ədalətli dəyərin ölçülməsinə uyğunlaşdırılması tələb olunur.

• 3-cü səviyyə girişləri: Aktiv və ya öhdəlik üçün müşahidə edilə bilməyən girişlərdir. Bunlar bazar iştirakçıları ilə bağlı mövcud olan ən yaxşı məlumatlara əsaslanır.

Recurring and Non-Recurring Basis

Recurring Basis:
Fair value on a recurring basis arises when a reporting standard requires fair value to be measured on an ongoing basis. An example is IAS 40 Investment Property, where investment properties are remeasured at fair value continuously.

Non-Recurring Basis:
Fair value on a non-recurring basis occurs when a reporting standard requires fair value measurement only in specific circumstances. For example, IFRS 3 (Revised) Business Combinations requires certain assets and liabilities to be measured at fair value at the date of acquisition.

Measurement of Fair Value

When measuring fair value, an entity must consider the characteristics of the asset or liability, such as:

• The condition and location of the asset.

• Any restrictions on the sale or use of the asset.

Fair value should be determined based on market participants' assumptions, assuming they act in their economic best interest. However, transaction costs are not included in fair value measurement, as they are accounted for under other IFRS standards.

Exclusions from IFRS 13

IFRS 13 does not apply to:

• IFRS 16 Leases, where lease-related fair value measurements follow different principles.

• Situations where alternative measurement bases are required, such as:

  • Net realisable value under IAS 2 Inventories.

  • Value in use under IAS 36 Impairment of Assets.

Disclosure Requirements

Entities must disclose information to help financial statement users understand:

1. Valuation techniques and inputs used to measure fair value for assets and liabilities reported on a recurring or non-recurring basis after initial recognition.

2. The impact of significant unobservable inputs in recurring fair value measurements on profit or loss and other comprehensive income.

Təkrarlanan və Təkrarlanmayan Əsaslar

Təkrarlanan Əsaslar:
Təkrarlanan əsasda ədalətli dəyər ölçümü, mühasibat standartının tələb etdiyi halda daim aparılır. Məsələn, IAS 40 İnvestisiya Əmlakı standartına əsasən, investisiya əmlakları davamlı olaraq ədalətli dəyərlə yenidən qiymətləndirilir.

Təkrarlanmayan Əsaslar:
Təkrarlanmayan əsasda ədalətli dəyər ölçümü yalnız müəyyən hallarda tələb olunur. Məsələn, IFRS 3 (Yenilənmiş) Biznes Birləşmələri standartına görə, bəzi aktiv və öhdəliklər yalnız əldəetmə tarixində ədalətli dəyərlə ölçülür.

Ədalətli Dəyərin Ölçülməsi

Ədalətli dəyəri ölçərkən müəssisə aktivin və ya öhdəliyin aşağıdakı xüsusiyyətlərini nəzərə almalıdır:

• Aktivin vəziyyəti və yerləşdiyi məkan.

• Aktivin satışına və ya istifadəsinə qoyulan məhdudiyyətlər.

Ədalətli dəyər bazar iştirakçılarının fərziyyələrinə əsasən müəyyən edilməlidir, onların iqtisadi maraqlarına uyğun hərəkət etdiyi nəzərdə tutulur. Bununla belə, əməliyyat xərcləri ədalətli dəyər ölçümünə daxil edilmir və digər IFRS standartlarına uyğun mühasibat uçotu aparılır.

IFRS 13-dən İstisnalar

IFRS 13 aşağıdakı hallara tətbiq edilmir:

• IFRS 16 İcarələr, çünki burada ədalətli dəyər ölçümü fərqli prinsiplərlə həyata keçirilir.

• Alternativ ölçmə metodlarının tələb olunduğu hallar, məsələn:

  • IAS 2 Ehtiyatlar üzrə xalis reallaşdırıla bilən dəyər.

  • IAS 36 Aktivlərin Dəyərsizləşməsi üzrə istifadə dəyəri.

Açıqlama Tələbləri

Müəssisələr istifadəçilərə maliyyə hesabatlarını daha yaxşı başa düşmək üçün aşağıdakı məlumatları açıqlamalıdır:

1. Ədalətli dəyərin ölçülməsi üçün istifadə olunan qiymətləndirmə metodları və giriş məlumatları (davamlı və ya müəyyən hallarda tətbiq olunan ölçmələr üçün).

2. Əhəmiyyətli qeyri-müşahidə edilə bilən giriş məlumatlarının (Level 3) ədalətli dəyər ölçməsinə və dövr üzrə mənfəət və ya digər geniş mənfəət göstəricilərinə təsiri.

Accounting for Inventory

IAS 2 Inventories

Inventories are valued at the lower of cost and net realisable value (NRV).

Definition of Cost

Cost represents the expenses incurred to bring inventory to its present location and condition. This includes purchase cost and conversion costs.

Cost of Purchase Includes:

• Purchase price (including import duties, transportation, and handling costs)

• Any other directly attributable costs (net of trade discounts, rebates, and subsidies)

Cost of Conversion Includes:

• Costs specifically attributable to production units, e.g., direct labor, direct expenses, and subcontracted work

• Production overheads, allocated based on the normal level of activity

• Other overheads, if applicable, that contribute to bringing the product or service to its current condition and location

Costs to Be Excluded and Expensed in the Period Incurred:

• Abnormal waste

• Storage costs

• Administrative overheads that do not contribute to bringing inventories to their present location and condition

• Selling costs

Definition of Net Realisable Value (NRV)

NRV is the estimated selling price in the ordinary course of business, less the estimated costs of completion and the estimated costs necessary to make the sale.

Inventory Valuation Methods

IAS 2 provides three methods for determining cost:

• Actual unit cost

• First-In, First-Out (FIFO)

• Weighted Average Cost (AVCO)

If inventory items are not interchangeable (e.g., used cars), IAS 2 requires the actual unit cost method to be used, meaning each item is valued at its specific cost.

If inventory items are interchangeable (e.g., canned goods), an entity must choose between two cost formulas:

• FIFO method – Assumes that the first purchased inventory is sold first

• AVCO method – Calculates an average cost for all inventory items

The same cost method should be applied to all inventories of a similar nature and use. However, different cost methods may be justified for inventories of differing nature or use.

Disclosure Requirements

Under IAS 2, entities must disclose the following information:

• The accounting policy adopted, including the cost formula used

• Total carrying amount of inventory, appropriately classified

• Amount of inventories carried at NRV

• Total inventory expense recognized during the period

• Details of circumstances leading to a write-down of inventories to NRV

Ehtiyatların Mühasibat Uçotu

IAS 2 Ehtiyatlar

Ehtiyatlar maya dəyəri və xalis reallaşdırıla bilən dəyərin (NRV) hansının aşağıdırsa, onunla qiymətləndirilir.

Maya Dəyərinin Tərifi

Maya dəyəri, ehtiyatların mövcud yerinə və vəziyyətinə gətirilməsi üçün çəkilən xərclərdən ibarətdir. Bu, alış dəyəri və emal xərclərini əhatə edir.

Alış dəyəri aşağıdakıları əhatə edir:

• Satınalma qiyməti (idxal rüsumları, nəqliyyat və daşınma xərcləri daxil olmaqla)

• Birbaşa aid edilən digər xərclər (ticarət endirimləri, güzəştlər və subsidiyalar çıxılmaqla)

Emal dəyəri aşağıdakılardan ibarətdir:

• Birbaşa istehsal xərcləri, məsələn, birbaşa əmək haqqı, birbaşa xərclər və subpodrat işləri

• İstehsal xərcləri, normal fəaliyyət səviyyəsinə əsasən hesablanır

• Digər xərclər, əgər konkret şəraitdə məhsul və ya xidməti mövcud vəziyyətinə gətirmək üçün tələb olunursa

Xərclərə Daxil Edilməməli və Dövrün Xərcləri Kimi Tanınmalı Olan Məsrəflər:

• Anormal itkilər

• Anbarlama xərcləri

• İnzibati xərclər, əgər ehtiyatların yerinə və vəziyyətinə təsir etmirsə

• Satış xərcləri

Xalis Reallaşdırıla Bilən Dəyərin (NRV) Tərifi

Xalis reallaşdırıla bilən dəyər, orta biznes fəaliyyətində gözlənilən satış qiyməti olub, tamamlama və satış üçün tələb olunan xərclər çıxıldıqdan sonra əldə edilən məbləğdir.

Ehtiyatların Qiymətləndirilmə Metodları

IAS 2 ehtiyatların maya dəyərinin hesablanması üçün üç əsas metod təqdim edir:

• Həqiqi vahid dəyəri (actual unit cost)

• İlk daxil olan, ilk çıxar (FIFO)

• Orta çəki dəyəri (AVCO)

Əgər ehtiyatlar unikaldır və əvəzolunmazdır (məsələn, istifadə olunmuş avtomobillər), o zaman həqiqi vahid dəyəri metodu tətbiq edilir. Bu halda hər bir ehtiyat maddəsi ayrıca dəyərləndirilir.

Əgər ehtiyatlar bir-biri ilə əvəz edilə bilirsə (məsələn, konserv qutuları), müəssisə aşağıdakı iki metoddan birini seçməlidir:

• FIFO – İlk daxil olan ehtiyatların əvvəl satıldığını qəbul edir

• AVCO – Bütün ehtiyatların orta çəkili dəyərini əsas götürür

Eyni təbiət və istifadə məqsədinə malik olan ehtiyatlar üçün eyni qiymətləndirmə metodu tətbiq edilməlidir. Fərqli xarakterə və istifadəyə malik ehtiyatlar üçün müxtəlif metodlardan istifadə oluna bilər.

Açıqlama Tələbləri

IAS 2-yə əsasən müəssisələr aşağıdakı məlumatları açıqlamalıdır:

• Qəbul edilən mühasibat siyasəti, o cümlədən istifadə edilən qiymətləndirmə metodu

• Ümumi ehtiyat dəyəri, uyğun kateqoriyalara bölünməklə

• Xalis reallaşdırıla bilən dəyərdə tanınmış ehtiyatların məbləği

• Dövr ərzində xərc kimi tanınmış ehtiyatların ümumi dəyəri

• Ehtiyatların xalis reallaşdırıla bilən dəyərə endirilməsinə səbəb olan hallar haqqında məlumat

Illustration 4 – Inventory Valuation

Valuation of Inventory Items:

(a) Materials were purchased for $12,000 for processing and assembly as part of a profitable special order. However, the market price has since dropped to $10,000.

• Valuation: The inventory should be valued at $12,000.

• Reasoning: According to the lower of cost or net realisable value (NRV) rule, the decline in market price is irrelevant unless the NRV falls below the cost. Since the special order is profitable, NRV remains above cost.

(b) Equipment was custom-built for a customer at an agreed price of $18,000. The production cost was $16,800, but an additional $4,200 must be spent to comply with regulations. The customer has agreed to cover half of this extra cost.

• NRV Calculation:

  • Contract price: $18,000

  • Modification cost (our share): $4,200 ÷ 2 = $2,100

  • Adjusted NRV: $18,000 - $2,100 = $15,900

• Valuation: Since NRV ($15,900) is lower than cost ($16,800), the inventory should be valued at $15,900.

Nümunə 4 – Ehtiyatların Qiymətləndirilməsi

Ehtiyat Maddələrinin Qiymətləndirilməsi:

(a) Xüsusi sifariş üçün emal və yığım məqsədilə 12,000$-a alınmış materiallar. Lakin satınalmadan sonra bazar qiyməti 10,000$-a düşmüşdür.

• Qiymətləndirmə: Materiallar 12,000$ dəyərində qeydə alınmalıdır.

• Səbəb: Xərc və xalis realizə dəyərinin (XRD) aşağısı qaydasına əsasən, bazar qiymətinin düşməsi yalnız o halda nəzərə alınır ki, XRD xərci aşsın. Xüsusi sifarişin gəlirli olduğu məlum olduğuna görə, XRD xərci aşır və materialın ilkin dəyəri saxlanılır.

(b) Müştəri üçün 18,000$-a tikilmiş xüsusi avadanlıq. Hazırlanma dəyəri 16,800$ olmuş, lakin tənzimləmə tələblərinə cavab vermək üçün əlavə 4,200$ xərc tələb olunur. Müştəri bu əlavə xərcin yarısını ödəməyi qəbul edib.

• XRD Hesablanması:

  • Müqavilə qiyməti: 18,000$

  • Dəyişiklik xərci (bizim payımız): 4,200$ ÷ 2 = 2,100$

  • Tənzimlənmiş XRD: 18,000$ - 2,100$ = 15,900$

• Qiymətləndirmə: XRD (15,900$) ilkin xərci (16,800$) aşdığı üçün ehtiyat 15,900$ dəyərində qeydə alınmalıdır.

IAS 41 Agriculture

Scope of IAS 41

IAS 41 Agriculture applies to biological assets, government grants, and agricultural produce at the point of harvest. Products resulting from processing after harvest are dealt with under IAS 2 Inventories or other applicable standards.

The list below provides examples of each category:

Biological assets (Included in IAS 41, except bearer plants)

• Sheep

• Trees in a timber plantation

• Dairy cattle

• Pigs

• Cotton plants

• Sugarcane

• Tobacco plants

• Tea bushes

• Grape vines

• Fruit trees

• Oil palms

• Rubber trees

Agricultural produce (Included in IAS 41 at the point of harvest, treated as inventory after that point)

• Wool

• Felled trees

• Milk

• Carcass

• Harvested cotton

• Harvested cane

• Picked tobacco leaves

• Picked tea leaves

• Picked grapes

• Picked fruit

• Picked oil palm fruit

• Harvested latex

Products resulting from processing after harvest (Outside the scope of IAS 41)

• Yarn, carpet

• Logs, lumber

• Cheese

• Sausages, cured hams

• Thread, clothing

• Sugar

• Cured tobacco

• Tea

• Wine

• Processed fruit

• Palm oil

• Rubber products

IAS 41 Kənd Təsərrüfatı

IAS 41-in əhatə dairəsi

IAS 41 Kənd Təsərrüfatı bioloji aktivlərə, dövlət qrantlarına və məhsulun yığım anındakı dəyərinə aiddir. Yığım sonrası emal olunan məhsullar IAS 2 Ehtiyatlar və ya digər müvafiq standartlar çərçivəsində qiymətləndirilir.

Aşağıdakı siyahı bu kateqoriyalara aid nümunələri göstərir:

Bioloji aktivlər (IAS 41-ə daxildir, lakin çoxillik bitkilər istisnadır)

• Qoyun

• Meşə plantasiya ağacları

• Südçülük mal-qarası

• Donuzlar

• Pambıq bitkiləri

• Şəkər qamışı

• Tütün bitkiləri

• Çay kolları

• Üzüm tənəkləri

• Meyvə ağacları

• Yağ palmaları

• Kauçuk ağacları

Kənd təsərrüfatı məhsulları (IAS 41-ə yalnız yığım anında daxildir, sonra ehtiyat kimi qiymətləndirilir)

• Yun

• Kəsilmiş ağaclar

• Süd

• Donuz cəmdəyi

• Yığılmış pambıq

• Yığılmış şəkərqamışı

• Yığılmış tütün yarpaqları

• Yığılmış çay yarpaqları

• Yığılmış üzüm

• Yığılmış meyvələr

• Yığılmış yağ palmaları meyvələri

• Yığılmış lateks

Yığım sonrası emal nəticəsində yaranan məhsullar (IAS 41-ə aid deyil)

• İp, xalça

• Odun, taxta materialı

• Pendir

• Kolbasa, hisə verilmiş ət

• Parça, geyim

• Şəkər

• Qurudulmuş tütün

• Çay

• Şərab

• Emal olunmuş meyvələr

• Palma yağı

• Kauçuk məhsulları

Biological Assets

Definition of Biological Assets

A biological asset is a living animal or plant. A biological asset should be recognized if:

• It is probable that economic benefits will flow to the entity,

• The cost or fair value of the asset can be reliably measured, and

• The entity has control over the asset.

Recognition and Measurement

Initial Measurement:

• Measured at fair value less estimated costs to sell.

• If fair value cannot be determined, the cost model should be applied.

Subsequent Measurement:

• At each reporting period, the biological asset is remeasured at fair value less costs to sell, and any gain or loss is recognized in the statement of profit or loss.

Bearer Plants

Bearer plants are accounted for under IAS 16 Property, Plant, and Equipment, rather than IAS 41 Agriculture. A bearer plant is a living plant that:

• Is used in the production or supply of agricultural produce.

• Is expected to bear produce for more than one period.

• Has a remote likelihood of being sold as agricultural produce, except for incidental scrap sales.

Examples include grape vines, tea bushes, and fruit trees, which are classified as property, plant, and equipment (PPE) under IAS 16, rather than being treated as biological assets under IAS 41.

Agricultural Produce

At the date of harvest, agricultural produce must be:

• Recognized at fair value less estimated costs to sell.

• Any gain or loss on initial recognition is included in profit or loss (operating profit) for the period.

Once the produce is harvested, IAS 41 no longer applies.

• Agricultural produce becomes inventory and is accounted for under IAS 2 Inventories.

• Fair value less costs to sell at the point of harvest is used as the cost for IAS 2 Inventories from that point onward.

Bioloji aktivlər

Bioloji aktivlərin tərifi

Bioloji aktiv yaşayan heyvan və ya bitkidir. Bir bioloji aktiv aşağıdakı hallarda tanınmalıdır:

• İqtisadi faydaların müəssisəyə daxil olacağı ehtimalı varsa,

• Aktivin dəyəri və ya ədalətli dəyəri etibarlı şəkildə ölçülə bilirsə,

• Müəssisə aktiv üzərində nəzarətə malikdirsə.

Tanınma və ölçmə

İlkin ölçmə:

• Ədalətli dəyərdən satış nöqtəsinə qədər olan xərclər çıxıldıqdan sonra ölçülür.

• Əgər ədalətli dəyər müəyyən edilə bilmirsə, maya dəyəri modeli tətbiq edilir.

Sonrakı ölçmə:

• Hər hesabat ilinin sonunda ədalətli dəyərdən satış nöqtəsinə qədər olan xərclər çıxıldıqdan sonra yenidən qiymətləndirilir və yaranan mənfəət və ya zərər mənfəət və zərər hesabatında əks olunur.

Daşıyıcı bitkilər (Bearer Plants)

Daşıyıcı bitkilər IAS 41 Kənd Təsərrüfatı standartı ilə deyil, IAS 16 Əmlak, Avadanlıq və Avadanlıqlar standartı ilə uçota alınır. Daşıyıcı bitki aşağıdakı xüsusiyyətlərə malik olan canlı bitkidir:

• Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və ya təminatı üçün istifadə olunur.

• Birdən çox hesabat dövrü ərzində məhsul verməsi gözlənilir.

• Kənd təsərrüfatı məhsulu kimi satılma ehtimalı çox aşağıdır (yalnız ikinci dərəcəli satış üçün istifadə edilə bilər).

Bu səbəbdən üzüm tənəkləri, çay kolları və meyvə ağacları daşıyıcı bitki hesab edilə bilər və IAS 16 Əmlak, Avadanlıq və Avadanlıqlar standartı əsasında uçota alınmalıdır.

Kənd təsərrüfatı məhsulları

Məhsul yığılan tarixdə aşağıdakı qaydalara uyğun olaraq uçota alınmalıdır:

• Ədalətli dəyərdən satış xərcləri çıxıldıqdan sonra ölçülməlidir.

• İlkin tanınmadan yaranan mənfəət və ya zərər, cari dövrün mənfəət və zərərində əks etdirilməlidir.

Məhsul yığıldıqdan sonra IAS 41 Kənd Təsərrüfatı standartı artıq tətbiq olunmur.

• Kənd təsərrüfatı məhsulu artıq inventar maddəsi hesab edilir və IAS 2 İnventarlar standartı çərçivəsində uçota alınır.

• Məhsulun yığılma anındakı ədalətli dəyərdən satış xərcləri çıxıldıqdan sonra qalan məbləğ IAS 2 çərçivəsində maya dəyəri kimi qəbul edilir.

Fair Value in Agriculture

Agriculture differs fundamentally from other types of business. Unlike most non-current assets, which wear out or are consumed over time and require depreciation, many agricultural assets grow rather than degrade. Since depreciation is irrelevant in this case, biological assets are measured at fair value, and changes in fair value are reported as part of the profit for the period.

This approach ensures that a farmer’s profit for the year reflects:

• The increase in the value of productive assets, and

• The profit from any sales made during the year.

Criticism and Support for IAS 41

Many commentators argue that recognizing profit before a sale is made contradicts traditional accounting principles. Under IAS 41, profits could be recognized years before products are even ready for sale.

However, supporters argue that IAS 41 improves transparency by ensuring that all changes in farm value are reported. This prevents managers from artificially inflating profits by selling an unsustainable amount of produce.

For example, under traditional accounting, a forestry company could generate short-term profits by felling all its trees without replacing them. This would show high profits from sales but would ignore the long-term decline in forest value.

Measuring Fair Value

IAS 41 presumes that the fair value of a biological asset can be measured reliably. Since many biological assets are actively traded, fair value can often be determined by checking market prices.

If there is no active market, fair value may be estimated using:

• The most recent market price,

• The market price for a similar asset,

• The discounted cash flows from the asset, or

• Net realizable value (NRV).

If fair value cannot be reliably determined, the biological asset is measured at cost (less depreciation) until a reliable fair value can be established. For instance, young seedlings in a plantation may not have a market value until they mature.

Gains and Losses on Initial Recognition

A gain or loss may arise when a biological asset is first recognized:

• A loss can occur due to the deduction of selling costs from fair value.

• A gain can arise when a new biological asset (e.g., a lamb or a calf) is born.

Ədalətli Dəyər (Fair Value) və Kənd Təsərrüfatı

Kənd təsərrüfatı digər biznes növlərindən əsaslı şəkildə fərqlənir. Əksər uzunmüddətli aktivlər (non-current assets) zamanla köhnəlir və ya istifadə olunaraq tükənir, buna görə onlar amortizasiya edilir. Lakin kənd təsərrüfatı aktivləri adətən tükənmir, əksinə böyüyür və inkişaf edir. Bu səbəbdən, IAS 41 kənd təsərrüfatı aktivlərinin amortizasiyasını deyil, onların ədalətli dəyərini (fair value) əsas götürməyi tələb edir.

Bu yanaşma fermerin ilin sonundakı mənfəətini aşağıdakı iki əsas amili nəzərə alaraq əks etdirir:

• Məhsuldar aktivlərin ümumi dəyərinin artması, və

• İl ərzində həyata keçirilmiş satışlardan əldə edilən mənfəət.

IAS 41-in Tənqidi və Dəstəklənməsi

Bəzi mütəxəssislər hesab edirlər ki, hələ satışı baş verməmiş məhsuldan gəlir əldə edilməsi mühasibat uçotunun ənənəvi prinsiplərinə ziddir. IAS 41-ə əsasən, mənfəət məhsul hətta satışa çıxarılmamışdan illər əvvəl belə tanına bilər.

Lakin IAS 41-in tərəfdarları bildirirlər ki, bu standart şəffaflığı artırır və fermerlərin və şirkətlərin həddindən artıq məhsul sataraq qeyri-sabit mənfəət əldə etməsinin qarşısını alır.

Məsələn, ənənəvi mühasibat uçotu qaydalarına əsasən, bir meşə təsərrüfatı şirkəti bütün ağacları kəsib əvəzləmədən böyük qısamüddətli mənfəət əldə edə bilərdi. Bu halda satışdan əldə olunan gəlir qeyd edilərdi, lakin meşənin ümumi dəyərinin azalması nəzərə alınmazdı.

Ədalətli Dəyərin Ölçülməsi

IAS 41-də fərz edilir ki, bioloji aktivlərin ədalətli dəyəri etibarlı şəkildə ölçülə bilər. Çünki bir çox bioloji aktivlər bazarda fəal şəkildə ticarət olunur, bu səbəbdən ədalətli dəyəri müəyyən etmək üçün bazar qiymətlərindən istifadə etmək mümkündür.

Əgər aktivin aktiv bazarı yoxdursa, ədalətli dəyər aşağıdakı üsullarla müəyyən edilə bilər:

• Ən son bazar qiyməti,

• Bənzər aktiv üçün bazar qiyməti,

• Aktivin gələcək diskontlaşdırılmış pul axınları (discounted cash flows), və ya

• Xalis realizə dəyəri (net realizable value – NRV).

Əgər ədalətli dəyəri müəyyən etmək mümkün deyilsə, bioloji aktiv ilkin tanınmada maya dəyəri (cost) ilə ölçülür və amortizasiya tətbiq edilir. Yalnız ədalətli dəyər etibarlı şəkildə müəyyən olunduqdan sonra onun əsasında uçot aparılır. Məsələn, plantasiyada əkilən fidanlar bir neçə il keçmədən bazar dəyərinə malik olmaya bilər.

Bioloji Aktivlərin Tanınması Zamanı Gəlir və Zərər

Bioloji aktiv ilk dəfə uçota alınarkən gəlir və ya zərər baş verə bilər:

• Zərər, satış xərclərinin ədalətli dəyərdən çıxılması nəticəsində yarana bilər.

• Gəlir, yeni bioloji aktivin (məsələn, quzu və ya buzov) doğulması nəticəsində yarana bilər.

Government Grants and Biological Assets

Government Grants

IAS 41 applies to the accounting treatment of government grants related to biological assets.

• Unconditional government grants related to biological assets measured at fair value are recognized as income when the grant becomes receivable.

• If such a grant is conditional (for example, if the grant requires an entity to refrain from certain agricultural activities), it is recognized as income only when the conditions have been met.

Assets Outside the Scope of IAS 41

IAS 41 does not apply to the following assets:

• Intangible assets (e.g., production quotas), and

• Land related to agricultural activity.

These assets are accounted for under different standards:

• Intangible assets are measured using either the cost model or the fair value model, in accordance with IAS 38 (Intangible Assets).

• Land is not considered a biological asset; instead, it is treated as a tangible non-current asset and accounted for under IAS 16 (Property, Plant, and Equipment).

For example, when valuing a forest, trees must be valued separately from the land they grow on. Land is treated as a long-term tangible asset, while trees are considered biological assets under IAS 41.

Dövlət Qrantları və Bioloji Aktivlər

Dövlət Qrantları

IAS 41 bioloji aktivlərlə əlaqəli dövlət qrantlarının mühasibat uçotunu tənzimləyir.

• Şərtsiz dövlət qrantları, ədalətli dəyərlə ölçülən bioloji aktivlərə aid olduqda, qəbul edildiyi anda gəlir kimi tanınır.

• Əgər belə bir qrant şərtlidirsə (məsələn, qrantın müəyyən kənd təsərrüfatı fəaliyyətinə icazə verməməsi şərti ilə verilməsi), o zaman gəlir yalnız bu şərtlər yerinə yetirildikdə tanınır.

IAS 41-in Əhatə Dairəsindən Kənar Aktivlər

IAS 41 aşağıdakı aktivlərə şamil edilmir:

• Qeyri-maddi aktivlər (məsələn, istehsal kvotaları), və

• Kənd təsərrüfatı fəaliyyətinə aid olan torpaq.

Bu aktivlər üçün müvafiq mühasibat standartları tətbiq edilir:

• Qeyri-maddi aktivlər, IAS 38 (Qeyri-maddi Aktivlər) standartına əsasən, maya dəyəri və ya ədalətli dəyər modeli ilə ölçülür.

• Torpaq, bioloji aktiv sayılmır və IAS 16 (Əmlak, Avadanlıq və Qurğular) standartına əsasən uçota alınır.

Məsələn, meşənin dəyəri müəyyən edilərkən, ağaclar və torpaq ayrıca qiymətləndirilməlidir. Torpaq uzunmüddətli maddi aktiv kimi, ağaclar isə bioloji aktiv kimi mühasibat uçotunda əks olunmalıdır.

Test Your Understanding 1

On 1 January 20X3, a herd of five 4-year-old pigs was held. On 1 July 20X3, a 4.5-year-old pig was purchased for $212.

The fair values less estimated point of sale costs were as follows:

• 4-year-old pig on 1 January 20X3 → $200

• 4.5-year-old pig on 1 July 20X3 → $212

• 5-year-old pig on 31 December 20X3 → $230

Requirement:

Calculate the amount that will be taken to the statement of profit or loss for the year ended 31 December 20X3.

Anlayışınızı yoxlayın 1

1 yanvar 20X3 tarixində beş ədəd 4 yaşlı donuzdan ibarət bir sürü saxlanılırdı. 1 iyul 20X3-cü ildə isə 4,5 yaşlı bir donuz 212$ qarşılığında alındı.

Donuzların satış nöqtəsinə qədər olan xərclər çıxıldıqdan sonra ədalətli dəyəri aşağıdakı kimi idi:

• 1 yanvar 20X3 tarixinə 4 yaşlı donuzun dəyəri → 200$

• 1 iyul 20X3 tarixinə 4,5 yaşlı donuzun dəyəri → 212$

• 31 dekabr 20X3 tarixinə 5 yaşlı donuzun dəyəri → 230$

Tələb olunur:

31 dekabr 20X3-cü il tarixinə qədər mənfəət və zərər hesabatına daxil ediləcək məbləği hesablayın.

Test Your Understanding 2

McDonald operates a dairy farm.

• On 1 January 20X1, he owns 100 cows, each valued at $1,000 in the local market.

• On 31 December 20X1, he owns 105 cows, each valued at $1,100 in the local market.

• During 20X1, he sold 40,000 gallons of milk at an average price of $5 per gallon.

• When cows are sold in the local market, the auctioneer charges a 4% commission fee.

Requirement:

Prepare extracts from the financial statements for 20X1 for these activities, assuming that no cows were purchased or sold during the year.

Anlayışınızı yoxlayın 2

McDonald südçülük ferması ilə məşğuldur.

• 1 yanvar 20X1 tarixində onun yerli bazarda dəyəri $1,000 olan 100 inəyi var.

• 31 dekabr 20X1 tarixində isə yerli bazarda dəyəri $1,100 olan 105 inəyi var.

• 20X1-ci il ərzində o, 40,000 gallon süd satıb, orta satış qiyməti isə hər gallon üçün $5 olub.

• İnəklər yerli bazarda satılarkən, hərracçı 4% komissiya haqqı tutur.

Tələb:

Heç bir inək alınıb və ya satılmadığını nəzərə alaraq, 20X1-ci il üçün bu fəaliyyətlər üzrə maliyyə hesabatlarından çıxarışları tərtib edin.

Test Your Understanding 3

1. Which TWO of the following situations would NOT require a prior year adjustment per IAS 8 "Accounting Policies, Changes in Accounting Estimates and Errors"?

A) In last year's financial statements, inventories were materially understated due to a system error.
B) A company has changed its allowance for irrecoverable receivables from 10% of outstanding debt to everything over 120 days old.
C) A new accounting standard has been issued that requires a company to change its accounting policy but provides no specific guidance on the application of the change itself.
D) A company has chosen to value inventory using FIFO instead of AVCO as in previous periods.
E) A company has decided to switch from straight-line depreciation to the reducing balance method.

2. In accordance with IAS 8 "Accounting Policies, Changes in Accounting Estimates and Errors", how is a change in an accounting estimate accounted for?

A) By changing the current year's figures but not the previous years' figures.
B) By changing both the current year's and previous years' figures.
C) No alteration of any figures but disclosure in the notes.
D) Neither alteration of any figures nor disclosure in the notes.

3. Which ONE of the following statements regarding IFRS 13 "Fair Value Measurement" is NOT true?

A) Level 1 inputs are likely to be used without adjustment.
B) Level 1 inputs comprise quoted prices in active markets for identical assets and liabilities at the reporting date.
C) Level 2 inputs may include quoted prices for similar (but not identical) assets and liabilities in active markets.
D) Level 3 inputs are based on the best information available to market participants and are therefore regarded as providing the most reliable evidence of fair value.

4. IAS 2 "Inventories" requires inventory to be valued at the lower of cost and net realisable value. Cost includes all expenditure incurred in bringing the items to their present location and condition.

Which of the following costs would NOT normally be included as part of the cost of inventory in a manufacturing business?

(i) Costs of transporting finished goods to customers' premises
(ii) Storage costs for raw materials stored at the premises of a third party
(iii) Discounts allowed for prompt payment by customers
(iv) Discounts received for bulk purchases

A) (ii) and (iv) only
B) (iii) only
C) (i), (ii), and (iii) only
D) (i) and (iv) only

5. The following costs relate to a unit of goods:

• Cost of raw materials: $1

• Direct labour cost: $0.50

• Total production overheads: $60,000

• Units produced during the year: 8,000 (Normal production level 10,000)

• Due to a machinery fault, 2,000 units had to be scrapped

• Closing inventory at year-end: 700 units

In accordance with IAS 2 "Inventories", what is the value of closing inventory?
$ _________

6. Posh plc has the following units in inventory at the end of 20X9:

Units

Cost per unit ($)

Raw materials: 5,000

25

Work in progress: 2,000

30

Finished goods: 1,000

35

• Finished goods usually sell for $50 per unit.

• Due to water damage, 300 units will only be sold at 60% of the normal selling price ($30).

• The cost to sell these 300 units is $5 per unit.

• An additional $5.50 per unit is required to complete the work-in-progress items.

In accordance with IAS 2 "Inventories", at what amount should inventories be stated in the statement of financial position of Posh plc as of the end of 20X9?
$ _________

7. Jacs owned a one-year-old herd of cattle on 1 January 20X6, recognised in the financial statements at $140,000.

• By 31 December 20X6, the herd had matured to two years old, and its fair value was $170,000.

• Estimated selling costs were $5,000.

In accordance with IAS 41 "Agriculture", what is the correct accounting treatment for the cattle at 31 December 20X6?

A) Revalue to $165,000, recognising a gain of $25,000 in other comprehensive income.
B) Revalue to $165,000, recognising a gain of $25,000 in the statement of profit or loss.
C) Revalue to $170,000, recognising a gain of $30,000 in other comprehensive income.
D) Revalue to $170,000, recognising a gain of $30,000 in the statement of profit or loss.

Anlayışınızı Yoxlayın 3

1. Aşağıdakı iki vəziyyətdən hansıları IAS 8 "Mühasibat Uçotunun Siyasətləri, Uçot Dəyərləndirmələrinin Dəyişməsi və Səhvlər" standartına əsasən əvvəlki illərə düzəliş tələb etmir?

A) Keçən ilin maliyyə hesabatlarında sistem xətası səbəbindən ehtiyatların dəyəri əhəmiyyətli dərəcədə az göstərilib.
B) Bir şirkət, ödənilməyən borclar üçün ehtiyat dərəcəsini ümumi borcun 10%-dən 120 gündən çox olan bütün borclara dəyişib.
C) Yeni mühasibat standartı qüvvəyə minib və şirkət bu standarta uyğun olaraq uçot siyasətini dəyişməlidir, lakin dəyişikliklərin tətbiqi barədə xüsusi təlimat verilməyib.
D) Şirkət, əvvəllər istifadə etdiyi AVCO (Orta Çəkili Qiymət) metodu əvəzinə ehtiyatları FIFO (Birinci Gələn-Birinci Çıxan) metodu ilə dəyərləndirməyə qərar verib.
E) Şirkət amortizasiya metodunu birbaşa xətt metodu əvəzinə azalan qalıq metodu ilə hesablamaya keçib.

2. IAS 8-ə əsasən uçot dəyərləndirməsinin dəyişməsi necə əks etdirilməlidir?

A) Yalnız cari ilin rəqəmləri dəyişdirilir, əvvəlki illərin rəqəmləri dəyişdirilmir.
B) Cari ilin və əvvəlki illərin rəqəmləri dəyişdirilir.
C) Heç bir rəqəm dəyişdirilmir, sadəcə qeydlərdə açıqlanır.
D) Heç bir rəqəm dəyişdirilmir və qeydlərdə açıqlanmır.

3. IFRS 13 "Ədalətli Dəyərin Ölçülməsi" standartı ilə bağlı aşağıdakı ifadələrdən hansı YANLIŞDIR?

A) 1-ci səviyyə girişləri düzəliş edilmədən istifadə edilə bilər.
B) 1-ci səviyyə girişləri, hesabat tarixinə uyğun aktiv və öhdəliklər üçün aktiv bazarlarda göstərilən qiymətlərdən ibarətdir.
C) 2-ci səviyyə girişləri, aktiv bazarlarda oxşar (lakin eyni olmayan) aktiv və öhdəliklər üçün göstərilən qiymətləri əhatə edə bilər.
D) 3-cü səviyyə girişləri, bazar iştirakçılarının əlində olan ən yaxşı məlumatlara əsaslanır və bu səbəbdən ədalətli dəyərin ən etibarlı sübutu hesab olunur.

**4. IAS 2 "Ehtiyatlar" standartına görə, ehtiyatlar maya dəyəri və xalis mümkün satılma dəyəri arasında aşağı olanı ilə dəyərləndirilməlidir. Maya dəyəri, məhsulun mövcud vəziyyətə gətirilməsi üçün çəkilən bütün xərcləri əhatə edir.

Aşağıdakı xərclərdən hansı normalda istehsal müəssisəsində ehtiyatların maya dəyərinə daxil edilmir?

(i) Hazır məhsulların müştərinin anbarına daşınma xərcləri
(ii) Xammal üçün üçüncü tərəfin anbarında saxlanma xərcləri
(iii) Müştərilərə tez ödəməyə görə verilən endirimlər
(iv) Toplu alışa görə alınan endirimlər

A) (ii) və (iv) yalnız
B) (iii) yalnız
C) (i), (ii) və (iii) yalnız
D) (i) və (iv) yalnız

5. Aşağıdakı xərclər bir məhsul vahidi üçün verilib:

• Xammal dəyəri: $1

• Birbaşa əmək xərci: $0.50

• Ümumi istehsal xərcləri: $60,000

• İllik istehsal edilən vahidlər: 8,000 (Normal istehsal səviyyəsi 10,000 olmalıdır)

• İstehsal xətasına görə 2,000 vahid kənara atılıb

• İl sonunda 700 vahid anbar ehtiyatı qalıb

IAS 2 "Ehtiyatlar" standartına əsasən, ilin sonuna qalan ehtiyatların dəyəri nə qədər olmalıdır?
$ _________

6. Posh plc şirkətinin 20X9-cu ilin sonunda aşağıdakı ehtiyatları var:

Vahidlər

Vahid Başa Düşən Dəyər ($)

Xammal: 5,000

25

Davam edən istehsal: 2,000

30

Hazır məhsul: 1,000

35

• Hazır məhsullar adətən vahid başına $50-ə satılır.

• 300 vahid suya məruz qaldığından, onlar yalnız normal satış qiymətinin 60%-i ilə ($30) satılacaq.

• Bu 300 vahid üçün satılma xərcləri vahid başına $5 təşkil edəcək.

• Davam edən istehsal üçün hər vahidə əlavə $5.50 istehsal xərci çəkiləcək.

IAS 2 "Ehtiyatlar" standartına əsasən, Posh plc şirkətinin maliyyə hesabatında ehtiyatların dəyəri nə qədər olmalıdır?
$ _________

7. Jacs şirkəti 1 yanvar 20X6 tarixində bir illik mal-qara sürüsünə sahib idi və bu, maliyyə hesabatlarında $140,000 dəyərində qeydə alınmışdı.

• 31 dekabr 20X6 tarixinə qədər bu heyvanlar iki yaşına çatdı və onların bazar dəyəri $170,000 oldu.

• Satış xərcləri isə $5,000 təşkil edir.

IAS 41 "Kənd Təsərrüfatı" standartına əsasən, 31 dekabr 20X6 tarixinə mal-qaranın dəyəri necə göstərilməlidir?

A) $165,000 səviyyəsinə yenidən dəyərləndirilir, $25,000 mənfəət digər geniş gəlir bölməsində göstərilir.
B) $165,000 səviyyəsinə yenidən dəyərləndirilir, $25,000 mənfəət mənfəət və zərər hesabatına daxil edilir.
C) $170,000 səviyyəsinə yenidən dəyərləndirilir, $30,000 mənfəət digər geniş gəlir bölməsində göstərilir.
D) $170,000 səviyyəsinə yenidən dəyərləndirilir, $30,000 mənfəət mənfəət və zərər hesabatına daxil edilir.